May, Can və Allow qaydası ətraflı ( icazə alma və vermə) + Cümlələr

Permission (İcazə alma / Vermə)

► Birinci şəxsin təkində və cəmində bir işi görmək üçün icazəli olduğumuzu , indiki, keçmis və gələcək zaman üçün labüd olmaq qeydiylə may, can və allow istifadə edərək ifadə etmək mümkündür.

Aşağıdakı cümlələrdə məna baxımından hərhansı bir fərqlilik yoxdur. Hamsında "Otağındakı hərhansı kitabı oxuyabilərəm?" mənasına gəlməktədir.

- I / We may read any book in his room.

- I / We can read any book in his room

- I am allowed to read any book in his room.

- We are allowed to read any book in his room.  
 

Bu cümlələrin hamsında, mübtədanın kitab oxumaq üçün icazəli olduğu mənası çıxmaqdadır.

    Həmçinin bax

► Hərhansı bir mövzuda icazəli olduğunu bildirmək üçün may istifadə olunabilər, ancaq o qədərdə ümumi bir istifadə forması deyildir. Bu səbəbdən can vəya am / is / are allowed to istifadə olunması daha doğru olar.

► İcazə vermə işi may istifadə olunaraq ifadə edilirsə, cümləni söyləyənin tamamilə öz iradəsinə dayanaraq belə bir icazə verdiği başa düşülür.

May not quruluşu, bəzən qarışıqlığa yol açmaqdadır. "You may not go." Cümləsi "Getməyəbilərsən" şəklində Azərbaycan dilinə tərcüməsi yanlış olur. Doğrusu, "Getməməlisən." dir. Yəni cümləni söyləyən adam öz səlahiyyətinindən istifadə edərək qarşı tərəfə icazə verməməktədir.  

May ilə hər nə qədər cümləni söyləyənin bilavasitə öz iradəsinindən istifadə etdiyi başa düşülsədə qanunən vəya rəsmi olaraq qadağan olan hərəkətlər üçündə may not istifadə olunabilir. Beləcə qayda daha nəzakətli bir şəkildə xatırladılmış olur. Xüsusilə elanlarda və xəbardarlıq lövhələrində bu tərz istifadə formalarına rastlamaq mümkündür.

- Students may not play football in the front yard. (Tələbələr qabaq bağçada futbol oynaya bilməzlər.)

Oynamalarına qadağa qoyulmuşdur.

-Passengers may not smoke in the municipal house. (Sərnişinlər bələdiyyə avtobuslarında siqaret çəkəbilməzlər.)

Siqaret çəkilməsinə bələdiyyə tərəfindən qadağa qoyulmuşdur.

► İcazə vermə məsələsi isə  can istifadə edilərək ifadə edilirsə, yenə şəxs öz iradəsin dən istifadə edərək bir işə icazə verdiyi başa düşülür. May ilə aralarında məna baxımından hərhansı bir fərq yoxdur, ancak may daha nəkətli olunması lazım gəldiyində istifadə ediləbilir.
 

May ilə Can arasındakı diər fərqdə, can'in çox daha əhatəli istifadə olunması və şəxsin öz iradəsi xaricində olan icazələri də ifadə etdiyi başa düşülməkdədir.

- She can come to our house. (O evimizə gələbilər.)

Bu cümlədə, cümləni söyləyənin icazəsi də olabilər, ailəsinin icazəsidə. Yəni

- She is allowed to come to our house. (Onun evimizə gəlməsinə icazə verilir.)

- My family allow her to come to our house. (Ailəm onun evimizə gəlməsinə icazə verir.)

        Daha çox bax

Yuxarıdakı cümlələlər, can ilə istifadə olunan cümlə ilə eyni mənayı daşıyırlar. May ilə istifadə olunan cümlədə isə belə bir hal söz mövzusu belə deyildir.

► Olumsuz cümlələr üçündə eyni hal söz mövzusudur.

- You can't come to our house. (Sən evimizə gələ bilməzsən.)

Bu cümlə də iki cür başa düşülə bilər. Evimizə əlməyinə mən icazə vermirəm. Vəya ailəm evimizə gəlməyinə icazə vermir mənalarına gələbilər.

► Hərhansı bir mövzuda icazə vermək üçün "could" istifadə olunabilir. İcazə vermək üçün istifadə olunan could,can köməkçi felinin keçmiş halı deyildir. İndiki və gələcək zaman üçün istifadə edilməkdədir və şərtə bağlı bir vəziyyərin olduğu başa düşülməkdədir.
 

- She could to come our house. (O evimizə gələbilər.)

Bu cümlədə əgər istiyirsə gələbilər mənası çıxmaqdadır.

► Keçmiş zamanda gerçəkləşmiş bir icazə vermə hərəkətindən bəhsedildiyində; could vəya allow ifadələri istifadə olunur. May'in keçmiş zaman forması sadəcə allow ifadəsi ilə, can'in keçmiş zaman forması isə həm could və həm də allow ifadələriylə düzələbilirlər.

EXAMPLES (NÜMUNƏ CÜMLƏLƏR)

- Last week my family didn't allow her to come to our house. (Keçən həftə ailəm onun evimizə gəlməsinə icazə vermədi.)

- Last week she wasn't allowed to come to our house. (Keçən həftə onun evimizə gəlməsinə icazə verilmədi.)

- Yesterday I allowed him to use my dictionary. (Dünən ona lüğətimi istifadə etməyə icazə verdim.)

- Last term the the school didn't allow the students to play football in the front yard. (Keçən semestr məktəb tələbələrinin qabaq bağçada top oynamalarına icazə vermədi.)

- In the past passengers could smoke in the municipal buses. (Əvvəllər sərnişinlər bələdiyyə avtobuslarlarında siqaret çəkəbilirlərdi

► Yalnız bir dəfəyə məxsus olan hallar izah edildiyi zaman sadəcə allow ifadəsi istifadə olunmalıdır. Ümumi bir formadan bəhsedərkən, yəni yalnızca bir dəfəyə məxsus olmayan icazə vermə hərəkətlərindən bəhsedildiyində isə could və allow to istifadə oluna bilir. Perfect tense'li cümlələrdə isə kəsinliklə allow ifadəsi istifadə olunur.

Sual forması, yəni icazə istəmə və xahiş hallarında can, could, may və might ifadələrinin 4 ü istifadə olunabilir. Ancaq dördünün də istifadə edilməsi yalnızca birinci şəxsin təki və cəmi üçün uyğundur.

- Can / Could / May / Might I ask a question? (Sizdən bir sual soruşa bilərəm?)

Buraya qədər izah edilən icazə istəmə və icazə vermə hallarını qısaca xülasə edərsək;

Can; nəzakətliliyə ehtiyac olunmadığı hallarda

Could; biraz daha nəzakətli olunması ehtiyac olan hallarda

May; daha rəsmi və kübar olunması lazım gələn hallarda,

Might isə; ən çox nəzakət gərəktirən və ən rəsmi mühitlərdə istifadə olunur.

► Xahiş suallarına verilən cavablarda sadəcə may ya da can istifadə olunur. Could və might istifadə olunmur.

A- Can / Could I have a look at your newspaper? (Qazetinizə göz gəzdirə bilərəm?)

B- Of course you can. (Əlbətdə, buyurun.)

B- No, you can't. (Xeyir, baxa bilməzsən.)

A- Might / May I smoke here? (Burada siqaret çəkə bilərəm?)

B- No, you may not. (Xeyir, çəkə bilməzsən.)

İkinci və üçüncü şəxsin təki və üçün icazə istəmə hallarında isə yalnızca can istifadə olunabilir. Ancaq bunun ekvivalent qarşılığı olan allow ifadəsidə olunabilir.

- Can he sleep wherever he wants? (O istədiyi yerdə yata bilərmi?)

- Are they allowed to read any book? (Hər kitabı oxumalarına icazə varmı?)

Keçmiş zamanda isə could ya da allow ifadəsinin keçmiş zaman forması istifadə olunur.

- Could your grand mother go out without asking your grandfather for it?  (Nənən, babandan icazə almadan bayıra çıxa bilərdimi?)

- Were you allowed to play games out at night when you were young? (Gənc ikən çöldə oyun oynamağınıza icazə verilirmiydi?)