İndiki bitmiş zaman

 

İngilis dili İndiki Bitmiş Zaman (Present Perfect Tense)

İndiki bitmiş zaman (present perfect tense), keçmişdə başlayıb indiyə qədər davam edən və ya keçmişdə tamamlanmış bir fəaliyyətin nəticəsini ifadə etmək üçün istifadə olunur. Bu zaman, fəaliyyətin zamanını dəqiq göstərmədən, onun nəticələrinin və ya təsirlərinin indiki zamandakı əhəmiyyətini vurğulayır. İndiki bitmiş zamanın formalaşması üçün "have" və "has" köməkçi felləri ilə əsas felin üçüncü forması (past participle) birləşdirilir.

İndiki Bitmiş Zamanın Quruluşu

1. Quruluşu

İndiki bitmiş zamanın quruluşu aşağıdakı kimidir:

• Təsdiq cümlələri: Subyekt + have/has + felin üçüncü forması
• İnkar cümlələr: Subyekt + have/has + not + felin üçüncü forması
• Sual cümlələri: Have/Has + subyekt + felin üçüncü forması?

Məsələn:

• Təsdiq: I have visited Paris. (Mən Parisə getmişəm.)
• İnkar: I have not visited Paris. (Mən Parisə getməmişəm.)
• Sual: Have I visited Paris? (Mən Parisə getmişəmmi?)

İndiki Bitmiş Zamanın İstifadəsi

İndiki bitmiş zamanın əsas üç istifadəsi var:

1. Keçmişdə Başlayan Və İndiyə Qədər Davam Edən Fəaliyyətlər

Bu zaman, keçmişdə başlayıb indiyə qədər davam edən fəaliyyətləri ifadə edir.

İndiki bitmiş zaman Nümunələr:

• Mən beş ildir bu şirkətdə çalışıram.
  I have worked in this company for five years.

 

• O, uşaqlıqdan bəri musiqi ilə məşğuldur.
  He has been involved in music since childhood.

 

• Biz 2010-cu ildən bəri burada yaşayırıq.
  We have lived here since 2010.

2. Keçmişdə Tamamlanmış Və İndiki Zamanda Təsiri Olan Fəaliyyətlər

Bu zaman, keçmişdə baş vermiş, lakin indiki zamandakı vəziyyətə təsir edən fəaliyyətləri göstərmək üçün də istifadə olunur.

İndiki bitmiş zaman​ Nümunələr:

• Mən kitabı oxumuşam, ona görə də haqqında danışa bilərəm.
  I have read the book, so I can talk about it.

 

• O, bu səhər səhər yeməyini yemişdir.
  She has eaten breakfast this morning.

 

• Biz bu layihəni başa çatdırmışıq, indi təqdim edə bilərik.
  We have completed this project, so we can present it now.

3. Təcrübələr Və Hadisələr

İndiki bitmiş zaman, insanın keçmişdəki təcrübələrini, hadisələrini və ya nəticələrini ifadə etmək üçün də istifadə olunur.

İndiki bitmiş zaman Nümunələr:

• Mən heç vaxt Fransa görməmişəm.
  I have never seen France.

 

• Onlar artıq bir dəfə dənizdə üzmüşlər.
  They have already swum in the sea once.

 

• O, üç dəfə sərgi keçirmişdir.
  He has held exhibitions three times.

İndiki Bitmiş Zamanın Forma Dəyişiklikləri

İndiki bitmiş zamanın forma dəyişiklikləri, cümlənin kontekstinə görə müxtəliflik göstərə bilər.

1. Təsdiq Cümlələri

İndiki bitmiş zaman​ Nümunələr:

• Mən hələ evə gəlməmişəm.
  I have not come home yet.

 

• O, yeni bir kitab oxuyub.
  He has read a new book.

 

• Biz bu il bir neçə yeni dost qazanmışıq.
  We have made several new friends this year.

İndiki bitmiş zaman İnkarCümlələr

Mənfi cümlələr, "not" sözü ilə ifadə edilir.

İndiki bitmiş zaman Nümunələr:

• Mən Parisə getməmişəm.
  I have not been to Paris.

 

• O, bu filmdən hələlik xəbərdar deyil.
  She has not heard about this movie yet.

 

• Biz hələ o kitabı almamışıq.
  We have not bought that book yet.

 İndiki bitmiş zaman Sual Cümlələri

Sual cümlələri, "have/has" köməkçi felləri ilə başlanır.

İndiki bitmiş zaman​ Nümunələr:

• Mən hələ evə gəldimmi?
  Have I come home yet?

 

• O, yeni kitabı oxuyubmu?
  Has she read the new book?

 

• Siz bu filmi görmüsünüzmü?
  Have you seen this movie?

Zaman Zərfləri ilə İndiki Bitmiş Zaman

Zaman zərfləri, fəaliyyətin nə zaman baş verdiyini göstərir. İndiki bitmiş zamanla birlikdə zaman zərflərinin istifadəsi daha dolğun ifadələr yaradır.

Müxtəlif Zaman Zərfləri:

• hələ – yet
• artıq – already
• heç vaxt – never
• bir dəfə – once
• iki dəfə – twice
• sonra – after

Cümlələrdə Zaman Zərflərinin İstifadəsi

1. Mən hələ o filmi görməmişəm.
   I have not seen that movie yet.

 

1. O, artıq yuxudan oyanıb.
   She has already woken up.

 

1. Biz bir dəfə Parisdə olmuşuq.
   We have been to Paris once.

 

1. Onlar iki dəfə bu konsertdə iştirak ediblər.
   They have attended this concert twice.

 

1. Mən bu kitabı bir ildən çoxdur oxuyuram.
   I have been reading this book for more than a year.

İndiki bitmiş zaman​ Fərqli Cümlə Nümunələri

İndiki bitmiş zamanın müxtəlif istifadələrini daha yaxşı anlamaq üçün aşağıdakı nümunələrə baxaq:

1. Mən artıq bu səhər idman etmişəm.
   I have exercised this morning already.

 

1. O, uşaqlıqda musiqi dərsləri alıb.
   She has taken music lessons in her childhood.

 

1. Biz bu il çox sayda kitab oxumuşuq.
   We have read many books this year.

 

1. Mən heç vaxt Amerikaya getməmişəm.
   I have never been to America.

 

1. Onlar yeni layihələrini başa çatdırıblar.
   They have completed their new projects.

İndiki Bitmiş Zamanın Müxtəlif Cəhətləri

İndiki bitmiş zaman, dilin müasir istifadəsində mühüm rol oynayır. Aşağıda onun müsbət cəhətləri qeyd olunur:

• Dəqiqlik: Keçmişdə baş vermiş fəaliyyətlərin indiki zamandakı təsirlərini dəqiqliklə göstərir.
• Təcrübələr: Keçmişdəki təcrübələrin ifadəsi üçün geniş imkanlar təqdim edir.
• Təsir: Fəaliyyətin indiki zamandakı əhəmiyyətini vurğulayır.

Qeyri-Standart İstifadələr

İndiki bitmiş zaman, bəzən qeyri-standart mənalarda da istifadə olunur. Məsələn, müvəqqəti vəziyyətləri və ya tamamlanmış, lakin indiki zamandakı nəticələri göstərmək üçün də istifadə edilir.

Müxtəlif Nümunələr:

1. Mən bu gün iki fincan qəhvə içmişəm.
   I have drunk two cups of coffee today.

 

1. O, bu il artıq iki dəfə xaricə səfər edib.
   He has traveled abroad twice this year already.

 

1. Mən bu kitabı üç dəfə oxumuşam.
   I have read this book three times.

Sual Cümlələri ilə İndiki Bitmiş Zaman

Sual cümlələri, indiki bitmiş zamanın başlıca istifadələrindən biridir. Bu zaman, fəaliyyətin kim tərəfindən və ya nə zaman baş verdiyini soruşmaq üçün istifadə olunur.

Müxtəlif Sual Nümunələri:

1. Siz bu kitabı oxumusunuz?
   Have you read this book?

 

1. Onlar bu səhər kafedə olubmu?
   Have they been to the cafe this morning?

 

1. Mənim dostlarım bu tədbirdə iştirak ediblərmi?
   Have my friends participated in this event?

Nəticə

İndiki bitmiş zaman, dil öyrənənlər üçün mühim bir qrammatik mövzudur. Onun düzgün istifadəsi, ünsiyyət bacarıqlarını artırır və dilin zənginliyini inkişaf etdirir. Müxtəlif cümlə nümunələri və zaman zərfləri ilə birlikdə indiki bitmiş zamanın istifadəsi, dilin gündəlik həyatdakı tətbiqini asanlaşdırır. Bu cür biliklər, dil öyrənənlərin öz fikirlərini daha dəqiq və ifadəli şəkildə çatdırmasına kömək edir. İndiki bitmiş zamanın müsbət cəhətləri və müxtəlif istifadələri, dilin dinamikasına uyğunlaşdırılmasına imkan tanıyır

 

İndiki bitmiş zaman daha çox cümlə nümunələri

 

·  I have visited Paris twice.
Mən Parisi iki dəfə ziyarət etmişəm.

·  She has read that book before.
O, o kitabı əvvəllər oxumuşdur.

·  They have finished their homework.
Onlar ev tapşırıqlarını bitirmişlər.

·  He has lived in this city for five years.
O, bu şəhərdə beş ildir yaşayır.

·  We have seen that movie already.
Biz artıq o filmi görmüşük.

·  You have done a great job.
Sən əla iş görmüsən.

·  I have just eaten lunch.
Mən yeni nahar etmişəm.

·  She has learned to speak three languages.
O, üç dili danışmağı öyrənmişdir.

·  They have traveled to many countries.
Onlar bir çox ölkəyə səyahət etmişlər.

·  He has broken his leg.
O, ayağını sındırmışdır.

·  We have met your parents.
Biz sənin valideynlərinlə tanış olmuşuq.

·  You have made a mistake.
Sən səhv etmisən.

·  I have never been to Asia.
Mən heç vaxt Asiyada olmamışam.

·  She has started a new job.
O, yeni bir işə başlamışdır.

·  They have cleaned the house.
Onlar evi təmizləmişlər.

·  He has bought a new car.
O, yeni bir avtomobil almışdır.

·  We have written the report.
Biz hesabatı yazmışıq.

·  You have seen that place before.
Sən o yeri əvvəllər görmüşsən.

·  I have lost my keys.
Mən açarımı itirmişəm.

·  She has visited her grandparents.
O, nənə-babasını ziyarət etmişdir.

·  They have helped me with my project.
Onlar mənim layihəmdə kömək etmişlər.

·  He has practiced the piano daily.
O, hər gün pianino çalmağı məşq etmişdir.

·  We have enjoyed our vacation.
Biz tətilimizdən zövq almışıq.

·  You have cooked dinner for everyone.
Sən hamı üçün nahar bişirmişsən.

·  I have taken many photos on this trip.
Mən bu səfərdə bir çox fotoşəkil çəkmişəm.

·  She has achieved her goals.
O, hədəflərinə nail olmuşdur.

·  They have built a new house.
Onlar yeni bir ev tikmişlər.

·  He has shared his ideas with us.
O, fikirlərini bizimlə bölüşmüşdür.

·  We have participated in the competition.
Biz müsabiqədə iştirak etmişik.

·  You have done your best.
Sən əlinizdən gələni etmisiniz.

·  I have finished my studies.
Mən təhsilimi bitirmişəm.

·  She has improved her skills.
O, bacarıqlarını inkişaf etdirmişdir.

·  They have completed the project ahead of time.
Onlar layihəni vaxtından əvvəl tamamlamışlar.

·  He has visited several museums.
O, bir neçə muzeyə ziyarət etmişdir.

·  We have attended many conferences.
Biz bir çox konfranslarda iştirak etmişik.

·  You have given me great advice.
Sən mənə əla məsləhətlər vermisən.

·  I have found a new hobby.
Mən yeni bir hobbi tapmışam.

·  She has made a lot of friends.
O, çoxlu dostlar qazanmışdır.

·  They have listened to the new album.
Onlar yeni alboma qulaq asmışlar.

·  He has finished reading the book.
O, kitabı oxumağı bitirmişdir.

·  We have discovered a hidden talent.
Biz gizli bir istedad kəşf etmişik.

·  You have explained the rules clearly.
Sən qaydaları aydın izah etmişsən.

·  I have visited the beach many times.
Mən bir çox dəfə çimərliyi ziyarət etmişəm.

·  She has enjoyed the concert.
O, konsertdən zövq almışdır.

·  They have changed their plans.
Onlar planlarını dəyişmişlər.

·  He has been very busy lately.
O, son vaxtlar çox məşğuldur.

·  We have experienced many challenges.
Biz bir çox çətinliklər yaşamışıq.

·  You have shown great dedication.
Sən böyük sadiqlik göstərmisən.

·  I have tried different cuisines.
Mən fərqli mətbəxləri sınamışam.

·  She has saved enough money for a trip.
O, bir səyahət üçün kifayət qədər pul yığmışdır.

·  They have recommended a good restaurant.
Onlar yaxşı bir restoran tövsiyə etmişlər.

·  He has visited all the famous landmarks.
O, bütün məşhur abidələri ziyarət etmişdir.

·  We have learned a lot from this experience.
Biz bu təcrübədən çox şey öyrənmişik.

·  You have cleaned the kitchen thoroughly.
Sən mətbəxi tamamilə təmizləmişsən.

·  I have made a reservation for dinner.
Mən nahar üçün rezervasiya etmişəm.

·  She has bought gifts for her friends.
O, dostları üçün hədiyyələr almışdır.

·  They have painted the living room.
Onlar qonaq otağını rəngləyiblər.

·  He has taken care of his health.
O, sağlamlığına qulluq etmişdir.

·  We have explored the city together.
Biz şəhəri birlikdə kəşf etmişik.

·  You have shared your experiences with us.
Sən təcrübələrini bizimlə bölüşmüsən.

·  I have gone to the gym regularly.
Mən müntəzəm olaraq idman zalına gedirəm.

·  She has written several articles.
O, bir neçə məqalə yazmışdır.

·  They have established a strong friendship.
Onlar güclü bir dostluq qurmuşlar.

·  He has taught me how to cook.
O, mənə yemək bişirməyi öyrətmişdir.

·  We have enjoyed our time at the festival.
Biz festivalda vaxtımızdan zövq almışıq.

·  You have done well in your exams.
Sən imtahanlarında yaxşı nəticə göstərmisən.

·  I have collected stamps for years.
Mən illərdir möhürlər toplayıram.

·  She has organized a charity event.
O, xeyriyyə tədbiri təşkil etmişdir.

·  They have participated in the workshop.
Onlar seminarında iştirak etmişlər.

·  He has contributed to the community.
O, icmaya töhfə vermişdir.

·  We have decided to travel next month.
Biz gələn ay səyahət etməyə qərar vermişik.

·  You have received a promotion at work.
Sən işdə təşviq almışsan.

·  I have attended several training sessions.
Mən bir neçə təlim sessiyasında iştirak etmişəm.

·  She has created a beautiful painting.
O, gözəl bir tablo yaratmışdır.

·  They have shared their insights with the team.
Onlar komandaya fikirlərini bölüşmüşlər.

·  He has volunteered at the local shelter.
O, yerli sığınacaqda könüllü işləmişdir.

·  We have seen improvements in our project.
Biz layihəmizdə irəliləyişlər görmüşük.

·  You have captured amazing photographs.
Sən heyrətamiz fotoşəkillər çəkmisən.

·  I have worked on this project for a year.
Mən bu layihə üzərində bir il işləyirəm.

·  She has attended a yoga class regularly.
O, müntəzəm olaraq yoga dərsinə qatılır.

·  They have cooked dinner for the family.
Onlar ailə üçün nahar hazırlamışlar.

·  He has helped his friends with their studies.
O, dostlarına dərslərində kömək etmişdir.

·  We have visited several historical sites.
Biz bir neçə tarixi yeri ziyarət etmişik.

·  You have written a letter to your friend.
Sən dostuna məktub yazmısan.

·  I have cleaned my room this morning.
Mən bu səhər otağımı təmizləmişəm.

·  She has learned how to swim.
O, üzməyi öyrənmişdir.

·  They have moved to a new house.
Onlar yeni bir evə köçmüşlər.

·  He has completed his degree.
O, dərəcəsini tamamlamışdır.

·  We have organized a surprise party.
Biz sürpriz bir ziyafət təşkil etmişik.

·  You have made significant progress.
Sən əhəmiyyətli irəliləyiş əldə etmisən.

·  I have visited the doctor for a check-up.
Mən müayinəyə getmək üçün həkimi ziyarət etmişəm.

·  She has painted her room bright colors.
O, otağını parlaq rənglərlə rəngləyib.

·  They have helped the environment by recycling.
Onlar tullantıları geri çevirməklə ətraf mühiti qorumuşlar.

·  He has taken a photography course.
O, fotoqrafiya kursuna qatılıb.

·  We have celebrated her birthday together.
Biz onun ad gününü birlikdə qeyd etmişik.

·  You have finished your presentation.
Sən təqdimatını bitirmişsən.

·  I have practiced every day for the competition.
Mən müsabiqə üçün hər gün məşq etmişəm.

·  She has shared her knowledge with her classmates.
O, biliklərini sinif yoldaşları ilə bölüşmüşdür.

·  They have donated to charity this year.
Onlar bu il xeyriyyə təşkilatına pul bağışlamışlar.

·  He has learned to play the guitar.
O, gitara çalmağı öyrənmişdir.

·  We have enjoyed every moment of our trip.
Biz səfərimizin hər anından zövq almışıq.

·  You have studied very hard this semester.
Sən bu semestrdə çox çalışmısan.

·  I have tried many new recipes.
Mən bir çox yeni reseptləri sınamışam.

·  She has met several famous people.
O, bir neçə məşhur insanla tanış olub.

·  They have completed the assignment on time.
Onlar tapşırığı vaxtında tamamlayıblar.

·  He has finished reading the article.
O, məqaləni oxumağı bitirmişdir.

·  We have enjoyed our time at the park.
Biz parkda vaxtımızdan zövq almışıq.

·  You have helped organize the event.
Sən tədbirin təşkilində kömək etmisən.

·  I have found a great place to eat.
Mən yemək yemək üçün əla bir yer tapmışam.

·  She has discovered a new passion for painting.
O, rəsm çəkməyə yeni bir həvəs kəşf etmişdir.

·  They have traveled to different continents.
Onlar fərqli qitələrə səyahət etmişlər.

·  He has enjoyed the challenges at work.
O, işdəki çətinliklərdən zövq almışdır.

·  We have discussed the project in detail.
Biz layihəni ətraflı müzakirə etmişik.

·  You have participated in many workshops.
Sən bir çox seminarda iştirak etmisən.

·  I have seen that documentary before.
Mən o sənədli filmi əvvəllər görmüşəm.

·  She has taken an interest in photography.
O, fotoqrafiyaya maraq göstərmişdir.

·  They have completed their training successfully.
Onlar təlimlərini müvəffəqiyyətlə tamamlamışlar.

·  He has visited his family during the holidays.
O, bayramlar zamanı ailəsini ziyarət etmişdir.

·  We have collected enough data for the research.
Biz araşdırma üçün kifayət qədər məlumat toplamışıq.

·  You have shown great improvement in your work.
Sən işində böyük irəliləyiş göstərmisən.

·  I have attended yoga classes for a year.
Mən bir ildir yoga dərslərinə qatılıram.

·  She has written a book about her travels.
O, səyahətləri haqqında bir kitab yazmışdır.

·  They have enjoyed their stay at the hotel.
Onlar oteldəki qalmağına zövq alıblar.

·  He has taken care of his health very well.
O, sağlamlığına çox yaxşı qulluq edir.

·  We have celebrated our anniversary in a special way.
Biz ildönümümüzü xüsusi bir şəkildə qeyd etmişik.

·  You have shared your thoughts on the topic.
Sən mövzu haqqında fikirlərini bölüşmüsən.