İngiliscə Sözönləri (Prepositions) Nədir?

 

Sözönləri (prepositions)  İngilis dilində  ən çox istifadə edilən sözlərdəndir. İngiliscə sözönləri, yer ədatları və zaman ədatları olaraq istifadə olunurlar. Eyni zamanda İngilis dilində  bir çox söz həm sözönü həm də zərf olaraq istifadə olunur. Bunlara da prepositional adverbs, (Sözönü zərflər vəya zərf ədatları) adı verilməkdədir.

İngilis dili cümlə quruluşunda sözönlərinin vəzifəsi nədir?

İngilis dilində sözönləri, fellərlə, təsirləri  altında qoyduqları söz arasında əlaqə qurarlar. Sözönləri, cümlə içində dəyişik mövqelərdə  olabilirlər. Təsir etdikləri isimlər vəya əvəzliklərdən əvvəl vəya sonra gələbilirlər. Sözönləri təsir etdikləri isim vəya əvəzliklərlə, fel arasında əlaqə qururlar.

Sözönləri cümlə içində necə istifadə olunurlar?

Bir nümunə cümlə quraq.

He walked around the street. 
O, küçənin ətrafında yeridi. (gəzdi)

Bu cümlədə  around bir ədatdır ( sözönü). Çünki karakterizə etdiyi  street (küçə) sğzüylə walk (yerimək) felinin arasında əlaqə qurmuşdur.

 

İndi  İngiliscədə həm sözönü həm zərf olabilən ən vacib sözləri aşağıda cümlələr içində tək tək göz gəzdirək. Unutmayın bir yeni mövzunu vəya  sözü öyrənməyin ən yaxşı yolu onu cümlə içində istifadə edərək öyrənməkdir.

About -   təxminən, haqqında

It is about 10 meters

Təxminən 10 metrdir  

We read about the accident in the newspaper. 
Biz qəza  haqqında  qazetdə oxudular.

Above – Yuxarıda, Üstündə

The clouds are above the earth. 
Buludlar yer kürəsinin üstündədirlər.

We were flying above the clouds. 
Biz buludların üstündə uçurduq.
 
The sun rose above the horizon. 
Günəş üfüqün üstündə yüksəldi.
 

There are two mirrors above the washbasin.
Lavobonun üstündə iki ayna var.

Across -  Qarşıdan, qarşısından

We swam across the river. 
Biz çayın qarşısından üzərək keçdik.
 
Her house is just across the street. 
Onun evi küçənin tam qarşısındadır.  

 

She walked across the road.
O, yolun qarşısına keçdi.
 

There’s a bank just across the street.
Küçənin qarşısında bir bank var.

Against -   Əleyhinə, qarşı

 They sailed against the wind. 
Onlar küləyə qarşı yelkən açdılar.

He hit his head against the wall. 
O, başını divara vurdu.

 

He was standing against the wall.
O divara qarşı söykənirdi.

 

After – Sonra

 

I left the party after him.
Ondan sonra qonaqlıqdan çıxdım.
 

He called me after Alex.
Alex’dən sonra o mənə zəng etdi.

 

Among -  Arasında (ikidən çox şey arasında)

Let us walk among the trees. 
Gəl, ağaclar arasında gəzək.
 

There was a fight among footballers.
Futbolçular arasında döyüş var idi.

Along -  Boyunca

The boats are tied along the shore. 
Qayıqlar sahil boyunca bağlanıblar.
 

We walked along the seaside.
Sahil boyunca gəzdik.

Around -  Ətrafında

The Children run around the house. 
Uşaqlar  evin ətrafında qaçdılar.

 

The sun turns around the world.
Günəş Dünyanın ətrafında dönür.

From all around we heard the noise. 
Səs - küyü hər tərəfdən  eşitdik.

At -  -də, -da

He is at home now. 
O, indi evdədir.  
 
My grandfather is still at the table. 
Babam hələdə stoldadır.  

 

There is someone at the door.
Qapıda birisi var.
 

There was a good menu at the dinner table.
Yemək stolunda gözəl bir menyu var idi.

Before -  Əvvəl, qarşısında

Before Agdash there are high mountains. 
Ağdaşdan əvvəl yüksək dağlar vardır.

He came two days before Christmas. 
O, Noel’den iki gün önce geldi.

Behind -  Arxasında

The vegetable gardens are behind the houses. 
Tərəvəz bağçaları evlərin arxasındadır.  

The boy was hiding behind a tree. 
Oğlan bir ağacın arxasında gizlənirdi.
 

Ali hides behind Laila.
Əli, Leylanın arxasında gizlənir.

Below -  Aşağısında

The mountains are below the clouds. 
Dağlar buludların aşağısındadır.

His overcoat reaches just below the knees. 
Onun paltosu tam dizlərinin altına çatır.
 

This creature likes to swim just below the surface.
Bu varlıq səthin düz altında üzməyi sevir.
 

The lamps are below the ceiling.
Lampalar tavanın düz altındadır.

Beside -  Yanında, görə

You are quite tall beside your brother. 
Qardaşınıza görə olduqca uzun boylusunuz.  

Besides -  -dan, başqa

I have two sons in Baku Besides one in London. 
Londondakı birindən başqa, Bakıda iki oğlum var.

Between -   Arasında (iki şey arasında)

Alex is sitting between Jack and Laila. 
Alex, Jack ilə Leyla arasında oturur.

 

There is a conflict between Alex and George.
Alex ilə Corc arasında bir münaqişə var.
 

There is no difference between Jeyhoon and Akshin.
Ceyhun və Akşin arasında heç fərq yoxdur.

Beyond -  O biri tərəfində

There is a green valley beyond the mountains. 
Dağların o biri tərəfində yaşıl bir dərə vardır.

By -  Yanında, vasitəsi ilə, tərəfindən

Sit by me. 
Yanıma otur.
 
I went to Baku by plane. 
Bakıya təyyarə ilə getdim.

They came one by one. 
Onlar bir bir gəldilər.  
 
He took my pencil by mistake. 
O, səhvən qələmimi götürdü.
 
This book is written by Bernard Shaw. 
Bu kitab Bernard Shaw tərəfindən yazılmışdır.

Olive oil is sold by the litre. 
Zeytunyağı letr ilə satılır.

In the cinema we sit side by side.
Biz sinemada yanyana otururuq.

I know Jeyhoon Yusifov by sight. 
Mən şəxsən Ceyhun Yusifovu tanıyıram. (görməklə)

 

For -  Üçün

He worked hard for a prize. 
O, bir mükafat üçün çox işlədi.
 
They went to Kabala’s forest for a picnic. 
Onlar piknik üçün Qəbələ meşəsinə getdilər.

He lived here for five years. 
O, burada beş il yaşadı.

From -      -dən, -dan

Oranges are  from our garden.
Portağallar bizim bağçamızdandır.
 

The letter is from Ulkar.
Məktub Ülkərdən gəlib.
 

He started from home at nine o’clock. 
O, evdən saat 9 da hərəkət etdi.  

He worked from morning till night. 
O, səhərdən axşama qədər işlədi.

 

In – İçində

Jacob is in the classroom. 
 Yaqub sinifdədir ( sinifin icində ). 

He is in a bad temper. 
 Onun kefi yoxdur. 

Fish swim in water. 
 Balıq (balıqlar) suda üzür.   

He lives in Gandja. 
 O, Gəncədə yaşayır. 

 

The soap is in the bathroom.
Sabun hamamdadır(içində).
 

I offered marriage proposal in Paris to her.
Ona Paris’də evlənmə təklifi etdim.

 

In front of - Qarşısında

Fatma sits in front of me.
Fatma mənim qarşımda oturur.

Into -  İçinə

Jessica fell into the sea. 
 Jessica dənizə düşdü. 
 
My mother cuts the onion into thin slices. 
 Anam soğanı nazik dilimlərə doğrayır. 
 
I poured the water into the saucepan. 
 Suyu tavanın içinə tökdüm. 
 
He went into the army. 
 O, əsgərliyə getdi. 

 

He’s gone into a shop.

O, bir mağazanın içinə girdi.

 

Like -  Kimi

She is not like me. 
O, mənim kimi deyildir.
 
She is like her mother. 
O, anası kimidir.

Near -  Yaxınında, yaxınlıqda

He was sitting near the stove. 
O, sobanın yanında otururdu.
 

My house is near Vusal’s.
Mənim evim Vüsal gilin evinin yaxınlığındadır.
 

On -  Üstündə

The book is on the table. 
Kitab stolun üstündədir.

Don’t insist on his coming. 
Onun gəlməsinə israr etmə.

It depends on his money. 
Bu, onun pulundan aslıdır ( Puluna baxır).

It depends on my health.
Bu mənim sağlamlıq vəziyətimdən aslıdır.

Have you got any money on you? 
Üstündə heç pul var mı?

I will go to Moscow on Sunday. 
Bazar günü Moskvaya gedəcəyəm.

Over -  Üstündə

My umbrella is over my head. 
Çətirim başımın üstündədir.

They fell over on the ice. 
Onlar buzun üstünə düşdülər.
 
You should think it over. 
Bunun üstündə düşünməlisən.
 

Put a jumper over your shirt.
Köynəyinin üstündən sviter geyin.
 

He got the driving licence over 18 years of age.
O sürücülük vəsiqəsini 18 yaşından böyük ikən aldı.

 

Through -  Arasından

Go through the door. 
Qapının arasından gir. (Qapıdan keç.)

 

We drove through a tunnel.
Biz bir tuneldən keçdik.
 

They pass through hard days.
Onlar, çətin günlərdən keçirlər.

Till -   -ə qədər

I waited for you till 7 o’clock last night. 
Dünən gecə səni saat 7’a qədər gözlədim.

They didn’t get home till 3 o’clock. 
Onlar saat üçə qədər evə çatmadılar.

To -  -a, -ə

We went to Tovuz last Sunday. 
Biz ıeçən Bazar günü Tovuza getdik.

Huseyn walks to school every day. 
Huseyn hər gün məktəbə yeriyərək gedir.  

He sent a letter to me last week. 
O, keçən həfət mənə bir məktub göndərdi.

Towards - -ə tərəf

I stood up and walked towards her.
Mən ayağa qalxdım və ona tərəf yeridim.
 

He ran toward Jack.
O, Jack’a tərəf qaçdı.

Under -  Altında

The dog is under the table. 
İt stolun altındadır.  

We passed under several bridges. 
Biz, birçox körpülərin altından keçdik.
 

The children were sitting under a tree.
Uşaqlar bir ağacın altında otururdular.

 

Up -  Yuxarı

Alex climbed up the rope 
Alex ipə dırmandı.

Upon -  Üstünə, üstündə

The tiger sprang upon the antilope . 
Pələng antilopun üstünə sıçradı.

With -   İlə, birlikdə

I will go to the cinema with my mother.
Atamla sinemaya gedəcəm.

They saw me with my friend. 
Onlar məni dostlarımla gördülər.  

What do they do with their ears?
Onlar qulaqları ilə nə edirlər?

They hear with their ears. 
Onlar qulaqları ilə eşidirlər.

What do you do with your nose?
Burnunuzla nə edirsiniz?  

I smell with my nose. 
Burnumla qoxlayıram.

What does Rachael do with her eyes?
Raşel gözləri ilə nə edir?  

Within -  İçində

They danced within the house. 
Onlar evin içində rəqs etdilər.

This is not within my power. 
Bu mənim gücümün daxilində deyildir.  

Without -    -siz, -sız, -süz, -suz

We are learning English without teacher. 
Biz İngilis dilini müəllimsiz öyrənirik.

HAZIRLADI: CEYHUN YUSIFOV